ລະບອບການປົກຄອງປະຊາທິປະໄຕ

ລະບອບການປົກຄອງປະຊາທິປະໄຕ

ໂດຍ: ປັນຍາສັກ ແສງອ່ອນແກ້ວ

http://panyasack.blogspot.com

ຄວາມໝາຍຂອງລະບອບການປົກຄອງ

       ລະບອບການປົກຄອງ ໝາຍເຖິງແນວຄິດ ຫຼື ລັດທິທາງການເມືອງທີ່ນຳມາໃຊ້ເປັນຫຼັກໃນການປົກຄອງປະເທດ ແລະ ໃນການກຳນົດລະບົບລັດຖະບານ, ກຳນົດສິດເສລີພາບຂອງປະຊາຊົນຕະຫຼອດຮອດກຳນົດນະໂຍບາຍການບໍລິຫານປະເທດ.

ຄວາມໝາຍຂອງປະຊາທິປະໄຕ

        ຄວາມໝາຍແຄບ : ປະຊາທິປະໄຕຄື ຮູບແບບການປົກຄອງແບບໜື່ງທີ່ເປີດໂອ ກາດໃຫ້ປະຊົນໄດ້ມີການຕັດສິນໃຈທາງການເມືອງຢ່າງເສລີ , ເປັນລະບົບການ ເມືອງການປົກຄອງທີ່ປະຊາຊົນມີອຳນາດປົກຄອງຕົນເອງ.ເຫັນໄດ້ວ່າຫຼັກການນີ້ເປັນການໃຊ້ອຳນາດໃນການປົກຄອງຕົນເອງທີ່ປະຊາຊົນຍອມມອບອຳນາດຜ່ານຄະນະຜູ້ບໍລິຫານ ເຊັ່ນ : ລັດຖະບານ ແລະ ສະຖາບັນການ ເມືອງໃນຮູບແບບການເລືອກຕັ້ງ.

        ຄວາມໝາຍກວ້າງ : ໝາຍເຖິງ ປະຊາທິປະໄຕທີ່ເປັນວິທີ່ການດຳເນີນຊີວິດຂອງມະນຸດ ທີ່ມີການຍອມຮັບສິດທິ ເສລີພາບ ແລະ ຄວາມສະເໝີພາບ ໃຫ້ຄວາມສຳຄັນ ແລະ ປະໂຫຍດຕ່າງໆເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນ ໂດຍມີເຫດຜົນເພື່ອນຳມາເຊິ່ງຄວາມສຸກຮ່ວມກັນ ປະຈຸບັນປະຊາທິປະໄຕມີລັກສະນະສຳຄັນທັ້ງໃນດ້ານສັງຄົມ ເສດຖະກິດ ແລະ ການເມືອງ.

ປະເພດຂອງປະຊາທິປະໄຕ

         1)  ປະຊາທິປະໄຕແບບທາງກົງ

        - ເປັນຮູບແບບການປົກຄອງທີ່ໃຫ້ປະຊາຊົນທັງໝົດປະເທດເປັນຜູ້ໃຊ້ອຳນາດໃນການປົກຄອງໂດຍກົງ ໂດຍການປະຊຸມຮ່ວມກັນພິຈາລະນາຕັດສິນບັນຫາຮ່ວມກັນໃນທີ່ປະຊຸມໂດຍກົງ ແລະ ຈະເປັນຜູ້ເລືອກຕັ້ງເຈົ້າໜ້າທີ່ປະຕິບັດງານຂອງລັດດ້ວຍຕົນເອງ ເໝາະສົມສຳລັບປະເທດນ້ອຍໆ ປະຊາຊົນບໍ່ຫຼາຍ.

       - ຕົວຢ່າງ : ນະຄອນລັດເກຣັກໃນສະໄໝບູຮານ ເຊິ່ງສາມາດຈະເອີ້ນປະຊາຊົນທຸກຄົນມາປະຊຸມໄດ້ ແລະ ລົງມະຕິໂດຍການຍົກມື້ ຫຼື ໂດຍວິທີອື່ນ ເຊັ່ນ : ການນຳກ້ອນຫີນໄປໃສ່ໃນກ່ອງຊ້າຍ ຫຼື ຂວາ ຫຼື ເຫັນດີ ບໍ່ເຫັນດີ ເຊິ່ງຈຳນວນກ້ອນຫີນຄືຄະແນນສຽງ ເຊິ່ງຖືວ່າເປັນປະຊາທິປະໄຕໂດຍກົງ.

       - ໃນບາງປະເທດຍັງຄົງເປີດໂອກາດໃຫ້ປະຊາຊົນໄດ້ອອກສຽງເພື່ອຫາປະຊາມະຕິໃນເລື່ອງສຳຄັນ ເຊັ່ນ : ການແກ້ໄຂລັດຖະທຳມະນູນ…….

       - ປະຊາທິປະໄຕແບບທາງກົງຖ້ານຳມາໃຊ້ໃນປະເທດຂະໜາດໃຫຍ່ທີ່ມີປະຊາຊົນຈຳນວນຫຼາຍ ອາດກໍ່ໃຫ້ເກີດອຸປະສັກ ເປັນຕົ້ນແມ່ນສະຖານທີ່ , ຄວາມພ້ອມພຽງກັນ……

2)   ປະຊາທິປະໄຕແບບທາງອ້ອມ

        ປະຊາທິປະໄຕແບບໂດຍທາງອ້ອມນັ້ນ ອາດເອີ້ນໄດ້ວ່າ : ປະຊາທິປະໄຕແບບມີຜູ້ແທນ ໝາຍເຖິງ ການທີ່ປະຊາຊົນເລືອກຕົວແທນເຂົ້າມາເຮັດໜ້າທີ່ປົກຄອງປະເທດ ແທນປະຊາຊົນ ຈະໄປເຮັດໜ້າທີ່ໃຊ້ອຳນາດອະທິປະໄຕທາງນິຕິບັນຍັດ, ບໍລິຫານ, ຕຸລາການ.

ລັກສະນະສຳຄັນຂອງການປົກຄອງແບບປະຊາທິປະໄຕ

1. ປະຊາຊົນເປັນເຈົ້າຂອງອຳນາດ ປະຊາທິປະໄຕຄືມີອຳນາດສູງສຸດໃນລັດ.

2. ປະຊາຊົນທຸກຄົນໃນລັດມີຄວາມສະເໝີພາບເທົ່າທຽມກັນຕາມກົດໝາຍ ຕະຫຼອດຈົນມີສິດ ເສລີພາບ ຕາມຂອບເຂດຂອງກົດໝາຍຢ່າງເທົ່າທຽມກັນ.

3. ການດຳເນີນການຕ່າງໆ ຂອງລັດນັ້ນ ຖືເອົາມະຕິຂອງສຽງສ່ວນຫຼາຍເປັນອັນຕັດສິນ ແຕ່ໃນເວລາດຽວກັນສຽງສ່ວນໜ້ອຍ ຫຼື ຄົນສ່ວນໜ້ອຍໃນລັດຈະໄດ້ຮັບການຄຸ້ມຄອງທາງກົດໝາຍ ເພື່ອປົກກັນບໍ່ໃຫ້ປະຊາຊົນສ່ວນໃຫຍ່ກົດຂີ່ຂົ່ມເຫັ່ງ.

4. ຂະບວນການຂອງປະຊາທິປະໄຕຄື: ວິທີການປົກຄອງເຊິ່ງໄດ້ຮັບຄວາມຍິນຍອມພ້ອມໃຈຂອງປະຊາຊົນສ່ວນໃຫຍ່ ເຊິ່ງສະແດງອອກໃນຮູບຂອງການເລືອກຕັ້ງ, ການອອກສຽງປະຊາມະຕິ, ການສະເໜີຮ່າງກົດໝາຍຂອງປະຊາຊົນ…..

5. ປະຊາຊົນໄດ້ຮັບຫຼັກປະກັນສິດເສລີພາບ ວ່າລັດຖະບານຈະບໍ່ລ່ວງລ້ຳ ຫຼື ກະທຳສິ່ງທີ່ເປັນການລະເມີດສິດເສລີພາບ ເຊິ່ງການປົກຄອງແບບປະຊາທິປະໄຕຈຶ່ງເປັນການປົກ ຄອງໂດຍໃຊ້ຫຼັກກົດໝາຍບໍ່ແມ່ນໃຊ້ໂດຍບຸກຄົນ ການຈັດຫຼັກປະກັນດັ່ງກ່າວສາມາດເຮັດໄດ້ຄື :

 - ໂດຍການຈັດໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນຂື້ນ.

 - ໂດຍການກຳນົດໃຫ້ເປັນປະເທດເປັນນິຕິລັດ ເຄົາລົບໃນຫຼັກນິຕິທຳ ຄື : ພິຈາ ລະນາພິພາກສາຄະດີຈະຕ້ອງເຮັດດ້ວຍສານ, ຕ້ອງເຮັດດ້ວຍຄວາມເປັນທຳ, ຕ້ອງມີການດຳເນີນຄະດີຢ່າງເປີຍເຜີຍ ແລະ ວ່ອງໄວ, ຍຶດຖືຫຼັກກົດໝາຍບ້ານເມືອງຢ່າງເຄັ່ງຄັດ ແລະ ທຸກຄົນຕ້ອງໄດ້ຮັບການຄຸ້ມຄອງພາຍໃຕ້ກົດໝາຍໂດຍສະເໝີພາບກັນ.

 - ມີການກຳນົດໃຫ້ມີສະຖາບັນທີ່ມີອຳນາດວິນິດໄສວ່າ ກົດໝາຍ ຫຼື ການກະທຳໃດຂັດກັບລັດຖະທຳມະນູນ ຫຼື ບໍ່?

 - ມີການກຳນົດໃຫ້ເອກະຊົນມີສິດຟ້ອງຝ່າຍປົກຄອງໄດ້.

ລັດຖະທຳມະນູນທີ່ເປັນປະຊາທິປະໄຕ

        ລັດຖະທຳມະນູນທີ່ເປັນປະຊາທິປະໄຕນັ້ນຕ້ອງປະກອບໄປດ້ວຍ : ຫຼັກປະຊາທິປະໄຕ ແລະ ຫຼັກນິຕິລັດ

    1. ຫຼັກອໍານາດສູງສຸດເປັນຂອງປະຊາຊົນ

        - ລະບອບການປົກຄອງໃດອຳນາດສູງສຸດບໍ່ໄດ້ເປັນຂອງປະຊາຊົນ ລະບອບການປົກຄອງນັ້ນກໍ່ຍ່ອມບໍ່ເປັນປະຊາທິປະໄຕ.

        - ດັ່ງນັ້ນ, ຫຼັກອຳນາດສູງສຸດເປັນຂອງປະຊາຊົນຈຶ່ງເປັນຫຼັກເກນທີ່ໃຊ້ແຍກການປົກຄອງລະບອບປະຊາທິປະໄຕອອກຈາກການປົກຄອງລະບອບອື່ນໆ.

        - ປະຊາຊົນມີສິດເສລີພາບໃນການເລືອກຜູ້ປົກຄອງຂອງຕົນ ໂດຍທາງກົງ ຫຼື ໂດຍທາງອ້ອມ.

    2. ຫຼັກເສລີພາບ ແລະ ຄວາມສະເໝີພາບ

       - ເສລີພາບ ໝາຍເຖິງຄວາມສາມາດຂອງບຸກຄົນທີ່ຈະກະທຳ ຫຼື ບໍ່ກະທຳການສິ່ງໃດສິ່ງໜື່ງກໍ່ໄດ້ຕາມທີ່ກົດໝາຍກຳນົດ ແລະ ກົດໝາຍນັ້ນອອກໂດຍໄດ້ຮັບຄວາມຍິນຍອມເຫັນດີຈາກປະຊາຊົນ ບໍ່ວ່າທາງກົງ ຫຼື ທາງອ້ອມ.

        ເສລີພາບພື້ນຖານທີ່ຢ່າງໜ້ອຍປະເທດປະຊາທິປະໄຕຕ້ອງໃຫ້ຫຼັກປະກັນແກ່ປະຊາ ຊົນ ຄື : ເສລີພາບໃນການສະແດງຄວາມຄິດຄວາມເຫັນ, ເສລີພາບໃນການເວົ້າ, ຂີດຂຽນ, ເສລີພາບໃນການເລືອກຕັ້ງ, ເສລີພາບໃນການນັບຖືສາສະໜາ, ເສລີພາບໃນການເລືອກຖິ່ນພູມລຳເນົາ, ເສລີພາບສ່ວນບຸກຄົນ…….

      - ຫຼັກສະເໝີພາບ ຄື : “ໃນສະຖານະການທີ່ຄືກັນຈະຕ້ອງປະຕິບັດດ້ວຍຫຼັກເກນດຽວກັນ” ຫາກມີການເລືອກປະຕິບັດໃນສະຖານະການທີ່ຄືກັນຖືວ່າເປັນການເລືອກປະຕິບັດທີ່ບໍ່ເປັນທຳ ແລະ ຂັດແຍ້ງກັບຫຼັກສະເໝີພາບ.

    3. ຫຼັກການປົກຄອງດ້ວຍສຽງສ່ວນຫຼາຍທີ່ຄຸ້ມຄອງສຽງສ່ວນໜ້ອຍ

       - ການປົກຄອງລະບອບປະຊາທິປະໄຕ ບໍ່ແມ່ນການປົກຄອງດ້ວຍສຽງສ່ວນຫຼາຍເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ເປັນການປົກຄອງໂດຍໃຊ້ເຫດຜົນ ແລະ ຂໍ້ເທັດຈິງ ດັ່ງນັ້ນການປົກຄອງທີ່ຖືຫຼັກສຽງສ່ວນຫຼາຍຄຸ້ມຄອງສຽງສ່ວນໜ້ອຍຈຶ່ງຕ້ອງຮັບຟັງທຸກຝ່າຍ.

      - ເນື່ອງຈາກຫຼັກການປົກຄອງໂດຍສຽງສ່ວນຫຼາຍນັ້ນອັນທີ່ຈິງເປັນພຽງການສະທ້ອນລະບົບການນັບ ຫຼື ຈຳນວນຝ່າຍໃດຝ່າຍໜື່ງທີ່ມີສຽງສ່ວນຫຼາຍ ແລະ ການສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນວ່າຝ່າຍໃດມີອຳນາດຕັດສິນໃຈດຳເນີນການໃນຖານະທີ່ຕົນມີສຽງສ່ວນຫຼາຍ ແຕ່ບໍ່ໄດ້ໝາຍຄວາມວ່າສຽງສ່ວນຫຼາຍຖືກ ສ່ວນສຽງສ່ວນໜ້ອຍຜິດ.

    4. ຫຼັກການບໍ່ມີກົດໝາຍບໍ່ມີອຳນາດ

       ຫຼັກບໍ່ມີກົດໝາຍບໍ່ມີອຳນາດ ເປັນຫຼັກເກນທີ່ຄຸ້ມຄອງປະຊາຊົນຈາກການກະທຳຂອງຝ່າຍປົກຄອງທີ່ມີຜົນກະທົບຕໍ່ສິດທິ ແລະ ເສລີພາບຂອງປະຊາຊົນ ຄື: ຫາກບໍ່ມີກົດໝາຍໃຫ້ອຳນາດແລ້ວ ຝ່າຍປົກຄອງຍ່ອມບໍ່ສາມາດກະທຳການໃດໆ ທີ່ເປັນການລ່ວງລະເມີດສິດທິ ແລະ ເສລີພາບຂອງປະຊາຊົນໄດ້.

    5. ຫຼັກການແບ່ງແຍກອຳນາດ

       - ຫາກປາສະຈາກການແບ່ງແຍກອຳນາດແລ້ວ ເມື່ອຝ່າຍບໍລິຫານຕ້ອງການມີອຳນາດກໍ່ສາມາດອອກກົດໝາຍໃຫ້ອຳນາດແກ່ຕົນໄດ້ຕະຫຼອດເວລາ ຫຼັກບໍ່ມີກົດໝາຍບໍ່ມີອຳນາດກໍ່ຈະບໍ່ມີຄວາມໝາຍ.

      - ການແບ່ງແຍກອຳນາດເປັນຫຼັກການພື້ນຖານຂອງການປົກຄອງໂດຍກົດໝາຍ ເຊິ່ງຜູ້ທີ່ຄົ້ນຫຼັກການນີ້ຄື ມົງເຕສກີເອີ (Montesquieu ) ໂດຍໄດ້ອະທິບາຍໄວ້ໃນໜັງສື “ເຈດຕະນາລົມຂອງກົດໝາຍ” ວ່າ : ທຸກໆລັດມີອຳນາດຢູ່ 3 ຢ່າງຄື : ອຳນາດນິຕິບັນຍັດ , ອຳນາດບໍລິຫານ, ອຳນາດຕຸລາການ.

      - ຈຸດປະສົງໃນການແບ່ງແຍກອຳນາດ ກໍ່ເພື່ອຈະຄຸ້ມຄອງ ແລະ ໃຫ້ຫຼັກປະກັນແກ່ປະຊາຊົນ ເພາະຫາກມີການກ້າວກາຍອຳນາດກັນແລ້ວກໍ່ຈະນຳໄປສູ່ຜະເດັດການໂດຍງ່າຍ.

      - ການແບ່ງແຍກອຳນາດຕ້ອງມີການແຍກບຸກຄົນຜູ້ໃຊ້ອຳນາດແຕ່ລະອຳນາດເປັນຄົນລະຄົນກັນໃຫ້ເປັນອິດສະຫຼະຈາກກັນອີກດ້ວຍ ແຕ່ອຳນາດແຕ່ລະອຳນາດຍັງມີຄວາມເຊື່ອມໂຍງກັນ ແລະ ຄວບຄຸມເຊິ່ງກັນ ແລະ ກັນ.

    6. ຫຼັກປະກັນສິດທິ ແລະ ເສລີພາບ

      - ເພື່ອປະກັນສິດທິ ແລະ ເສລີພາບຂອງປະຊາຊົນ ຜູ້ປົກຄອງຈະມີອຳນາດເມື່ອກົດໝາຍໃຫ້ອຳນາດ ແລະ ມີອຳນາດສະເພາະທີ່ກົດໝາຍກຳນົດ ເນື່ອງຈາກວ່າ ອຳນາດກັບເສລີພາບເປັນສິ່ງທີ່ກົງກັນຂ້າມກັນ.

      - ຄື: ຜູ້ປົກຄອງມີອຳນາດຫຼາຍເທົ່າໃດປະຊາຊົນກໍ່ມີເສລີພາບໜ້ອຍລົງຕາມນັ້ນ.

     - ເມື່ອຫຼັກປະຊາທິປະໄຕໃຫ້ຜູ້ແທນປະຊາຊົນອອກກົດໝາຍກໍ່ເທົ່າກັບປະຊາຊົນຍິນຍອມທີ່ຈະຈຳກັດສິດທິ ແລະ ເສລີພາບ.

    7. ຫຼັກຄວາມເປັນອິດສະຫຼະຂອງຜູ້ພິພາກສາ

      - ເມື່ອພິຈາລະນາຫຼັກການແບ່ງແຍກອຳນາດແລ້ວ ອຳນາດຕຸລາການເປັນອຳນາດທີ່ເປັນກາງ ແລະ ເປັນອິດສະຫຼະໃນການກວດກາຄວາມຖືກຕ້ອງຂອງກົດໝາຍທີ່ ອອກໂດຍຝ່າຍນິຕິບັນຍັດ ແລະ ກວດກາການໃຊ້ກົດໝາຍຂອງຂອງການກະທຳຂອງຝ່າຍບໍລິຫານ.

      - ດັ່ງນັ້ນ, ຖ້າຫາກຝ່າຍຕຸລາການບໍ່ມີຄວາມເປັນອິດສະຫຼະໃນການເຮັດໜ້າທີ່ກວດກາ ຫຼື ຊີ້ຂາດບັນຫາຕ່າງໆໃນທາງກົດໝາຍໃດໆແລ້ວ ກໍຍ່ອມບໍ່ອາດບັນລຸຈຸດມຸ່ງໝາຍຂອງການແບ່ງແຍກອຳນາດໂດຍແທ້ຈິງໄດ້.

      - ອົງການຕຸລາການເປັນອົງການໜື່ງຂອງລັດ ເຮັດໜ້າທີ່ໃນການວິນິດໃສຂໍ້ຂັດແຍງທາງກົດໝາຍ ແລະ ຕັດສິນຄະດີຕ່າງໆ ໃຫ້ເປັນໄປຕາມກົດໝາຍ.

       - ເຊິ່ງການໃຊ້ອຳນາດຕຸລາການດັ່ງກ່າວມີຜົນກະທົບຕໍ່ສິດ ແລະ ເສລີພາບຂອງ ປະຊາຊົນ ດັ່ງນັ້ນ, ເພື່ອເປັນຫຼັກປະກັນສິດ ແລະ ເສລີພາບຂອງປະຊາຊົນຜູ້ພິພາກສາຈຶ່ງຕ້ອງມີຄວາມເປັນອິດສະຫຼະຢ່າງແທ້ຈິງ.

      - ຄວາມອິດສະຫຼະຂອງຜູ້ພິພາກສານັ້ນຈະຕ້ອງອິດສະຫຼະຈາກຄູ່ຄວາມ, ອິດສະຫຼະຈາກລັດ ແລະ ອິດສະຫຼະຈາກສັງຄົມ.       

        ລະບອບການປົກຄອງປະຊາທິປະໄຕແມ່ນຄວາມມຸ່ງມາດປາດຖະນາຂອງບັນດາປະເທດຕ່າງໆໃນໂລກກໍຄືປະຊາຊົນທຸກຄົນທີ່ຕ້ອງການໃຫ້ເກີດມີປະຊາທິປະໄຕໃນສັງຄົມ,ເກີດຄວາມສະເໜີພາບເທົ່າທຽມກັນຕາມກົດໝາຍ,ສິ່ງສຳຄັນເຮັດໃຫ້ທຸກຄົນໄດຮັບການປົກປ້ອງ ແລະ ຄຸ້ມຄອງຢ່າງທົ່ວເຖິງບົນພື້ນຖານການໄດ້ຮັບຄວາມຍຸຕິທຳ. ເຊິ່ງຫຼາຍປະເທດໃນໂລກຕ່າງກໍ່ພະຍາຍາມໃນການສ້າງຄວາມເປັນປະຊາທິປະໄຕ ໃຫ້ເກີດຂື້ນໃນປະເທດຂອງຕົນພາຍໃຕ້ຫຼັກການ, ກົດເກນ ແລະກົນໄກການຜັກດັນເພື່ອກໍໃຫ້ເກີດປະຊາທິປະໄຕທີ່ແທ້ຈິງ, ຮັບໃຊ້ປະຊາຊົນຢ່າງແທ້ຈິງດ້ວຍຫຼາຍຮູບຫຼາຍແບບເຊິ່ງການສ້າງລະບອບການປົກຄອງທີສ່ອດຄອງກັບລັກສະນະຂອງປະເທດຕ່າງໆນັ້ນອາດມີຂໍ້ຈຳກັດໃນການສ້າງຄວາມເປັນປະຊາທິປະໄຕທີ່ແຕກຕ່າງກັນໄປ. ດັ່ງນັ້ນ, ເຮົາຄວນຈະມີແນວທາງ ຫຼື ກົນໄກແນວໃດເພື່ອສ້າງລະບອບການປົກຄອງທີ່ມີປະຊາທິປະໄຕຢ່າງແທ້ຈິງທີ່ເໝາະກັບສັງຄົມໂລກປັດຈຸບັນ.