ອຳນາດທີ່ສຳຄັນໃນທາງກົດໝາຍລັດຖະທຳມະນູນ

ອຳນາດທີ່ສຳຄັນໃນທາງກົດໝາຍລັດຖະທຳມະນູນ

ໂດຍ: ປັນຍາສັກ ແສງອ່ອນແກ້ວ

http://panyasack.blogspot.com

ການສຶກສາກົດໝາຍລັດຖະທຳມະນູນຫົວໃຈສຳຄັນປະການໜື່ງໃນການທີ່ຈະເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບລັກສະນະຂອງລັດຖະທຳມະນູນນັ້ນວ່າມີປະຊາທິປະໄຕຫຼາຍໜ້ອຍສຳໃດນັ້ນ ສິ່ງໜື່ງທີ່ຕ້ອງຄຳນຶງເຖິງຄື ອຳນາດທີ່ສຳຄັນໃນທາງກົດໝາຍລັດຖະທຳມະນູນ ເພາະອຳນາດເຫຼົ່ານີ້ຈະມີບົດບາດສຳຄັນ ຫຼື ອິດທິພົນຕໍ່ການນຳໃຊ້ລັດຖະທຳ ມະນູນຂອງປະເທດນັ້ນໆ

ໂດຍທົ່ວໄປການສຶກສາອຳນາດທີ່ສຳຄັນໃນທາງກົດໝາຍລັດຖະທຳມະນູນນັ້ນຄວນສຶກສາປະເດັ່ນສຳຄັນດັ່ງນີ້: 

1. ອຳນາດໃນການຈັດໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນ

                     ໝາຍເຖິງ ອຳນາດທາງການເມືອງຂອງບຸກຄົນ ຫຼື ຄະນະບຸກຄົນທີ່ຢູ່ໃນຖານະສູງສຸດ ທີ່ສາມາດຈະບັນດາໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນຂື້ນໄດ້ສຳເລັດ.

         ໃນນີ້ຜູ້ທີ່ມີອຳນາດຈັດໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນຈຶ່ງໝາຍເຖິງເຈົ້າຂອງອຳນາດອະທິປະໄຕ ຫຼື ຜູ້ທີ່ຢູ່ໃນຖານະຢ່າງລັດຖາທິປັດ.

        ໂດຍສ່ວນໃຫຍ່ແລ້ວຜູ້ທີ່ມີອຳນາດໃນການຈັດໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນອາດປະກອບໄປດ້ວຍ :

u ປະມຸກຂອງລັດເປັນຜູ້ຈັດໃຫ້ມີ.

v ຜູ້ກໍ່ການປະຕິວັດ ແລະ ລັດຖະປະຫານຈັດໃຫ້ມີ.

w ປະຊາຊົນເປັນຜູ້ຈັດໃຫ້ມີ.

x ປະມຸກຂອງລັດ, ຄະນະປະຕິວັດ ແລະ ປະຊາຊົນໃນຖານະຜູ້ມີອຳນາດຈັດໃຫ້ມີຮ່ວມກັນ.

y ຜູ້ມີອຳນາດຈາກອົງການພາຍນອກໃນຖານະຜູ້ມີອຳນາດຈັດໃຫ້ມີ.

2.  ອຳນາດໃນການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ

        ໃນທາງທິດສະດີກົດໝາຍລັດຖະທຳມະນູນໄດ້ເຂົ້າໃຈວ່າ ອຳນາດໃນການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນແຕກຕ່າງຈາກອຳນາດໃນການຈັດໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນ ແຕ່ເປັນສິ່ງທີ່ຕ້ອງຄວບຄູ່ກັນ.

      ຜູ້ມີອຳນາດໃນການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນຈຶ່ງໄດ້ແກ່ຜູ້ທີ່ໄດ້ຮັບມອບໝາຍຈາກລັດຖາທິປັດ ຫຼື ຜູ້ທີ່ມີອຳນາດໃນການຈັດໃຫ້ມີລັດຖະທຳມະນູນ ໃຫ້ພິຈາລະນາຮ່າງ ບົດບັນຍັດແຫ່ງລັດຖະທຳມະນູນຂື້ນມາ.      

      ຍົກເວັ້ນໃນບາງກໍລະນີຄືຜູ້ມີອຳນາດຈັດໃຫ້ມີຄຽງຄູ່ກັບອຳນາດຜູ້ສ້າງອາດຈະເປັນ ບຸກຄົນຄົນດຽວກັນ. ຕົວຢ່າງ : ຜູ້ເຮັດການປະຕິວັດ ຫຼື ລັດຖະປະຫານໄດ້ສຳເລັດ ອາດໄດ້ນຳເອົາລັດຖະທຳມະນູນທີ່ຕົນຮ່າງກຽມໄວ້ແລ້ວປະກາດໃຊ້.

        ຜູ້ມີອຳນາດໃນການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນອາດປະກອບໄປດ້ວຍຫຼາຍກໍລະນີເຊັນ :

    2.1 ການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍບຸກຄົນຄົນດຽວ

        ກໍລະນີບຸກຄົນຄົນດຽວເປັນຜູ້ຈັດສ້າງລັດຖະທຳມະນູນມັກຈະເກີດຂື້ນຫຼັງຈາກທີ່ມີການປະຕິວັດ ຫຼື ລັດຖະປະຫານເຊິ່ງຜູ້ເຮັດການປະຕິວັດໄດ້ຈັດຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນກຽມໄວ້ກ່ອນແລ້ວ.

        ຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນໃນລັກສະນະນີ້ມັກມີຂໍ້ຄວາມສັ້ນໆ ຫຼື ເປັນລັດຖະທຳມະນູນທີ່ບໍ່ຄ່ອຍມີຫຼັກປະກັນສິດເສລີພາບຂອງປະຊາຊົນ ແລະ ມຸ່ງໝາຍຈະໃຫ້ເປັນລັດຖະທຳມະນູນສະບັບຊົ່ວຄາວ.

    2.2 ການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍຄະນະບຸກຄົນ

       ກໍລະນີຄະນະບຸກຄົນເປັນຜູ້ສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ ເປັນກໍລະນີທີ່ລັດໄດ້ຕັ້ງຄະ ນະບຸກຄົນຂື້ນມາຄະນະໜື່ງ ເອີ້ນວ່າ : ຄະນະກຳມະທິການເພື່ອຮ່າງ ແລະ ພິຈາ ລະນາຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ.

       ຄະນະກຳມະທິການອາດມີຈຳນວນ 10-20 ຄົນ ໂດຍຄັດເລືອກມາຈາກຜູ້ຊົງ ຄຸນວຸດທິໃນສາຂາວິຊາຕ່າງໆ ສ່ວນຫຼາຍເປັນປະເທດທີ່ຫາກໍ່ຜ່ານພົ້ນການປ່ຽນ ແປງລະບອບການປົກຄອງໃໝ່ໆ ຫຼື ຫາກໍ່ໄດ້ຮັບເອກະລາດໃໝ່ໆມັກຈະສ້າງລັດ ຖະທຳມະນູນໃນລັກສະນະນີ້.

    2.3 ການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍສະພານິຕິບັດຍັດ

      ກໍລະນີທີ່ສະພານິຕິບັດຍັດເປັນຜູ້ສ້າງລັດຖະທຳມະນູນ ໄດ້ແກ່ກໍລະນີທີ່ປະ ເທດທີ່ຕ້ອງການຍົກຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນໃໝ່ ເພື່ອລົບລ້າງລັດຖະທຳມະນູນເກົ່າ ທັງໝົດສະບັບ.

     ການໃຫ້ສະພານິຕິຍັດເປັນຜູ້ສ້າງຂື້ນເອງຍ່ອມເປັນການປະຫຍັດຄ່າໃຊ້ຈ່າຍ ແຕ່ອາດຈະມີການຊັກຊ້າເພາະຈະຕ້ອງປະຕິບັດໜ້າທີ່ໃນທາງນິຕິບັດຍັດໃນເວລາດຽວກັນ.

     2.4 ການສ້າງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍສະພາຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ

     ສະພາຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນ ໝາຍເຖິງ ສະພາຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນຂອງປະເທດ ທີ່ມີການປົກຄອງໃນລະບອບປະຊາທິປະໄຕ ສະພາຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນຖືເປັນຕົວແທນຂອງປະຊາຊົນຢ່າງແທ້ຈິງ ຄືປະກອບໄປດ້ວຍສະມາຊິກທີ່ປະຊາຊົນທົ່ວປະເທດໄດ້ອອກສຽງເລືອກຕັ້ງເຂົ້າມາເຮັດໜ້າທີ່.

     ໃນກໍລະນີນີ້ຜູ້ສ້າງລັດຖະທຳມະນູນມັກຈະເກີດຂື້ນເມື່ອມີການປະກາດໃຊ້ລັດ ຖະທຳມະນູນສະບັບຊົ່ວຄາວໄປແລ້ວ ຫຼື ບໍ່ດັງນັ້ນກໍ່ຕ້ອງການທີ່ຈະປະສານປະໂຫຍດຈາກທຸກຄົນທຸກຝ່າຍ ເພື່ອໃຫ້ໄດ້ລັດຖະທຳມະນູນສະບັບສົມບູນ ແລະ ຖືກຕ້ອງຕາມຈຸດປະສົງຂອງບຸກຄົນທຸກຝ່າຍໃຫ້ຫຼາຍທີ່ສຸດ

    ການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍສະພາກໍ່ຄືກັບການຮ່າງລັດຖະທຳມະນູນໂດຍກຳມະທິການ ພຽງແຕ່ຈຳນວນບຸກຄົນຜູ້ຮ່າງຫຼາຍກວ່າຄະນະກຳມະການເທົ່ານັ້ນ.      

3.  ອຳນາດທີ່ໄດ້ຮັບມາຈາກລັດຖະທຳມະນູນ

   ອຳນາດທີ່ໄດ້ຮັບມາຈາກລັດຖະທຳມະນູນ ໝາຍເຖິງບັນດາອຳນາດຂອງອົງກອນ, ສະຖາບັນ ຫຼື ບຸກຄົນທັງຫຼາຍ ທີ່ໄດ້ກໍ່ຕັ້ງຂື້ນຕາມລັດຖະທຳມະນູນ ອຳນາດທີ່ວ່ານີ້ເປັນອຳນາດທີມີຂອບເຂດ ແລະ ເງື່ອນໄຂຕ່າງໆຕາມລັດຖະທຳມະນູນໄດ້ກຳນົດໄວ້.

    3.1 ອຳນາດຂອງຝ່າຍນິຕິບັດຍັດ

        ສະຖາບັນຝ່າຍນິຕິບັນຍັດ ເປັນກົນໄກອັນສຳຄັນປະການໜຶ່ງໃນການບໍລິຫານ ແລະ ການປົກຄອງປະເທດ ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍິ່ງໃນປະເທດທີ່ປົກຄອງໂດຍລະບອບປະຊາທິປະໄຕ.

        ສະຖາບັນຝ່າຍນິຕິບັດຍັດເປັນທີ່ມາແຫ່ງກົດໝາຍ ແລະ ນະໂຍບາຍທີ່ຈະໃຊ້ບໍລິ ຫານປະເທດຕໍ່ໄປ.

        ສະຖາບັນຝ່າຍນິຕິບັນຍັດທີ່ວ່ານີ້ ຄື :  “ ລັດຖະສະພາ ” ລັດຖະສະພານີ້ອາດຈະເອີ້ນຊື່ແຕກຕ່າງກັນອອກໄປໃນແຕ່ລະປະເທດ, ແຕ່ສິ່ງທີ່ຄືກັນກໍ່ຄື : ບົດບາດ ແລະ ໜ້າທີ່ຂອງສະຖາບັນຝ່າຍນິຕິບັດຍັດ.

        ຮູບແບບຂອງສະຖາບັນຝ່າຍນິຕິບັດຍັດ ຫຼື ລັດຖະສະພາທີ່ປະກົດເຫັນໃນປະເທດຕ່າງໆມີ 2 ແບບ ຄື :

        1) ລະບົບສະພາດ່ຽວ

        ລັກສະນະສຳຄັນຂອງລະບົບສະພາດ່ຽວຄື : ລັດຖະສະພາປະກອບໄປດ້ວຍສະພາເຊິ່ງເຮັດໜ້າທີ່ທາງດ້ານນິຕິບັນຍັດພຽງສະພາດຽວ

        2) ລະບົບສະພາຄູ່ ຫຼື ສອງສະພາ

        ລະບົບສອງສະພາ ໝາຍເຖິງລັດຖະສະພາທີ່ປະກອບໄປດ້ວຍສະພາ 2 ປະເພດ ເຮັດໜ້າທີ່ຮ່ວມກັນຄື :

        - ສະພາສູງ.

        - ສະພາຕ່ຳ.

    3.2 ອຳນາດຝ່າຍບໍລິຫານ

        ສະຖາບັນຝ່າຍບໍລິຫານກໍ່ຄືລັດຖະບານ.

        ລັດຖະບານເປັນສະຖາບັນທີ່ມີບົດບາດສຳຄັນທີ່ສຸດ ໃນການໃຊ້ອຳນາດທາງການເມືອງ ເຊິ່ງໝາຍເຖິງຄະນະບຸກຄົນທີ່ມີໜ້າທີ່ຫຼັກຄື : ການເອົາກົດໝາຍໄປໃຊ້ ຫຼື ຮັບຜິດຊອບໃນງານ ສ່ວນການປົກຄອງປະເທດແມ່ນດຳເນີນໄປຕາມນະໂຍບາຍ ແລະ ກົດໝາຍທີ່ກຳນົດໄວ້.

        ປະຈຸບັນ ຝ່າຍບໍລິຫານບໍ່ແມ່ນຈະມີບົດບາດສະເພາະສ່ວນຂອງການໃຊ້ກົດໝາຍ ຫຼື ປົກຄອງເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງເຂົ້າໄປມີສ່ວນຮ່ວມໃນຂະບວນການອອກກົດໝາຍ.

        ຮູບແບບຂອງຄະນະລັດຖະບານ ເຊິ່ງຮັບຜິດຊອບໃນການບໍລິຫານປະເທດ ໂດຍສະເພາະປະເທດປະຊາທິປະໄຕ ຈະມີ 3 ລະບົບ ຄື :

        - ລະບົບລັດຖະສະພາ.

        - ລະບົບປະທານາທິບໍດີ.

        - ລະບົບເຄິ່ງປະທານາທິບໍດີ.

    3.3 ອຳນາດຝ່າຍຕຸລາການ

        ສະຖາບັນທີ່ມີໜ້າທີ່ໃຊ້ອຳນາດຕຸລາການ ຄື : ສານ ໂດຍມີໜ້າທີ່ພິພາກສາ ຫຼື ຕັດ ສິນຄະດີຕ່າງໆຕາມບົດບັນຍັດແຫ່ງກົດໝາຍ.

        ຝ່າຍຕຸລາການ ຫຼື ສານມີໜ້າທີ່ສຳຄັນຕໍ່ຄວາມຮັບຜິດຊອບໃນການຮັກສາເສລີພາບຂອງບຸກຄົນ, ປົກປ້ອງຄຸ້ມຄອງ, ແກ້ໄຂບໍ່ໃຫ້ເອກະຊົນຜູ້ໃດມາລ່ວງລໍ້າເສລີພາບຕໍ່ກັນ.

        ເປັນສະຖາບັນຄວບຄຸມໃຫ້ເຈົ້າໜ້າທີ່ຂອງລັດຖະບານ ບໍ່ໃຫ້ໃຊ້ອຳນາດເກີນຂອບເຂດ.

        ສານປະຕິບັດໜ້າທີ່ບົນພື້ນຖານແຫ່ງຄວາມຍຸຕິທຳໂດຍຫຼັກການທີ່ວ່າ : ທຸກຄົນລ້ວນເທົ່າທຽມກັນພາຍໃຕ້ກົດໝາຍ.

        ດັ່ງນັ້ນ, ເພື່ອໃຫ້ສານສາມາດເຮັດໜ້າທີ່ຢ່າງຍຸຕິທຳ ການດຳເນີນງານຂອງສານຈຶ່ງຕ້ອງເປັນໄປໂດຍອິດສະ ຫຼະບໍ່ໃຫ້ອຳນາດນິຕິຍັດ ແລະ ອຳນາດບໍລິຫານມາລ່ວງລ້ຳໃນອຳນາດສານ ເຊິ່ງຄວາມເປັນອິດສະຫຼະນີ້ໄດ້ຮັບຫຼັກປະກັນໂດຍລັດຖະທຳມະນູນ.

            ຄຳຖາມທີ່ຕ້ອງສຶກສາຕໍ່ໄປຄື : ເປັນຫຍັງບັນດາອຳນາດຂອງປະມຸກລັດ, ອຳນາດຂອງຝ່າຍນິຕິບັນຍັດ, ອຳນາດຂອງຝ່າຍບໍລິຫານ,ອຳນາດຂອງຝ່າຍຕຸລາການ…..............ບັນດາອຳນາດເຫຼົ່ານີ້ຈຶ່ງມີຄວາມຈຳເປັນຕ້ອງໄປກຳນົດໄວ້ຢູ່ໃນລັດຖະທຳມະນູນ?